Мода и Рок-музыка

Маусымны&#1187 13-і к&#1199ні &#1178аза&#1179стан Республикасыны&#1187 президенті Н&#1201рс&#1201лтан Назарбаевты&#1187 жарлы&#1171ымен шілдені&#1187 ал&#1171аш&#1179ы жексенбісі &#1201лтты&#1179 домбыра к&#1199ні болып бекітілді, — деп хабарлайды Тengrinews.kz тілшісі. Б&#1201л жарлы&#1179 жариялан&#1171ан к&#1199ннен бастап &#1179олданыс&#1179а енгізілетіндіктен, &#1179аза&#1179станды&#1179тар б&#1201л мерекені биылдан бастап атап &#1257тетін болды. 

Осы мерекеге орайластырып, домбыра туралы т&#1199сінікті ке&#1187ейте т&#1199су &#1199шін &#1201лтты&#1179 аспап&#1179а та&#1171ы бір то&#1179талып &#1257тсек. &#1240рине домбыраны білмейтін &#1179аза&#1179 жо&#1179. Ал осы&#1171ан байланысты а&#1179ын &#1178адыр Мырза &#1240лі «На&#1171ыз &#1179аза&#1179 &#1179аза&#1179 емес, на&#1171ыз &#1179аза&#1179 домбыра» деген де болатын. Кейін б&#1201л с&#1257з жалпы ж&#1201рт&#1179а тарап, жиі айтылатын болды. 

Жо&#1171арыда айтып &#1257ткен мерекені&#1187 &#1200лтты&#1179 домбыра к&#1199ні деп аталуы да тегін емес болар. &#1256йткені домбыра жалпы т&#1199ркі халы&#1179тарына орта&#1179 аспап. М&#1241селен &#1179аза&#1179та домбыра, алтай халы&#1179тары — топшур, &#1201й&#1171ыр ж&#1241не т&#1199ркімен халы&#1179тары — дутар, &#1179ыр&#1171ыздыр — комуз, &#1241зірбайжандар ж&#1241не т&#1199рік халы&#1179тарында — гопуз деп атайды. М&#1201нда баш&#1179&#1201рт ж&#1241не но&#1171айлар да б&#1201л аспапты домбыра деп атайтынын ж&#1241не оны&#1187 &#1199ні де &#1257згермегенін атап &#1257тейік. Ал топшур, дутар ж&#1241не комуз &#1179аза&#1179 домбырасымен т&#1199бі бір аспап болса да, пішіні мен дыбысынан &#1257згешілік барын а&#1187&#1171ару&#1171а болады. Енді осы аспаптар&#1171а то&#1179тала кетсек. 

Ке&#1187ес &#1171алымдарыны&#1187 бірі, этнограф, композитор, алтайлы&#1179тарды&#1187 к&#1241сіби музыкасыны&#1187 негізін &#1179алаушы Андрей Викторович Анохин топшур туралы былай деп жазыпты:

«Алтайлы&#1179тар ішекті аспаптарын «топшур» деп атайды ж&#1241не пішіні жа&#1171ынан балалайка&#1171а &#1201&#1179сайды. Біра&#1179 жыл&#1179ыны&#1187 &#1179ылын есіп, ішек ретінде пайдаланатынды&#1179тан ондай &#1199нді емес». 

Топшыр &#1201ста&#1171ан алтайлы&#1179 жыршы © Vesti.Ru

Дутар — ашы&#1179 м&#1241лімет к&#1257здерінде XV &#1171асырда малшылар арасында пайда бол&#1171аны жазыл&#1171ан. Б&#1201л аспап &#1257збек, &#1201й&#1171ыр ж&#1241не т&#1199ркімен халы&#1179тары арасында ке&#1187 тарал&#1171ан. Б&#1201л аспап&#1179а ертеде малды&#1187 ішегі пайдаланыл&#1171ан, алайда, кейін жібек жолыны&#1187 дамуына байланысты ішек орнына есілген жібек пайдаланылатын болыпты. 

Дутар, Т&#1199ркменстан. © Orient.tm

&#1178ыр&#1171ыз хал&#1179ыны&#1187 комузыны&#1187 пішіні &#1257зге болуымен &#1179атар, дутар мен домбыра&#1171а &#1179ара&#1171анда та&#1171ы бір &#1257згешілігі — ол &#1199ш шекті болып келеді. 

&#1178ыр&#1171ызды&#1187 комузы © Muz-Story

&#1200й&#1171ыр хал&#1179ыны&#1187 шертпелі аспабы да дутар аталады. Жалпы дутар Орта ж&#1241не О&#1187т&#1199стік Азия елдерінде ке&#1187інен тарал&#1171ан аспап. 

&#1200й&#1171ыр хал&#1179ыны&#1187 дутары © imperiya.by

&#1256збек хал&#1179ыны&#1187 домбыра&#1171а &#1201&#1179сас шертпелі аспабы дутор аталады. Б&#1201л аспап&#1179а ішек салса, &#1179аза&#1179 домбырасыны&#1187 &#1199німен бірдей. Ал талшы&#1179ты ішек салса, иран тектес халы&#1179тарды&#1187 аспаптарыны&#1187 &#1199ніне &#1201&#1179сайтындай &#1241сер &#1179алдырады. 

&#1256збек хал&#1179ыны&#1187 домбырасы © OrexCA.com

 Ал мынау ішегі талшы&#1179тан жасал&#1171ан дутарды&#1187 &#1199ні. 

&#1240зірбайжан хал&#1179ыны&#1187 &#1201лтты&#1179 аспабы гопуз немесе копуз кейін Шах Исмаил Хатаи кезінде (XVI &#1171асырда) &#1257згеріске &#1201шырап, саз аталып кеткен. 

&#1240зірбайжан халы&#1179ыны&#1187 саз атты аспабы © portal.azertag.az

&#1178аза&#1179 хал&#1179ыны&#1187 &#1201лтты&#1179 аспабы — домбыраны&#1187 на&#1179ты &#1179ашан пайда бол&#1171ынын д&#1257п басып айту &#1179иын. Домбыраны&#1187 екі шекті ж&#1241не ортасы &#1179уыс аспап&#1179а &#1179алай айнал&#1171аны туралы «А&#1179са&#1179 &#1179&#1201лан» а&#1187ызын к&#1257пшілік біледі (ертеде ол бес ішекті бол&#1171ан деседі). Дегенмен домбыраны&#1187 к&#1257п ішекті т&#1199рлері &#1241лі де са&#1179тал&#1171ан. М&#1201хтар &#1240уезовты&#1187 мынадай с&#1257зін келтіре кетейік: «&#1178алы&#1187 &#1179аза&#1179 елі тарт&#1179ан сыбыз&#1171ыда&#1171ы сал&#1179ын саз, &#1179обызда&#1171ы &#1179о&#1187ыр к&#1199й, домбыраны&#1187 да екі ішекті &#1171ана емес, &#1241дейі к&#1199йге арнал&#1171ан &#1199ш ішекті тіліне орал&#1171ан к&#1257п к&#1199йлерді&#1187 ескі-жа&#1187асы тегіс — тарих &#1199шін елеулі б&#1201йым».

&#1178аза&#1179та &#1179обыз шамандарды&#1187 аспабы бол&#1171ан, сонды&#1179тан оны тек та&#1187даулылар &#1179олдан&#1171ан десе де болады. Ал домбыраны&#1187 м&#1201ндай &#1171&#1201рыпты&#1179 ма&#1179саты болма&#1171ан, сонды&#1179тан ол жалпы халы&#1179 арасында ке&#1187інен тарады. Осыны&#1187 ар&#1179асында б&#1199гінге дейін шерту техникасына &#1179арай &#1179аза&#1179 хал&#1179ында жеті т&#1199рлі орындаушылы&#1179 д&#1241ст&#1199р мен мектептер &#1179алыптас&#1179ан. Олар: Шы&#1171ыс, Ар&#1179а, &#1178аратау, Жетісу, Сыр бойы, Ма&#1187&#1171ыстау, Батыс д&#1241ст&#1199рлі мектептері. Ал домбыраны&#1187 20-&#1171а жуы&#1179 т&#1199рі бар к&#1257рінеді: &#1241н мен к&#1199й домбырасы, торсы&#1179, т&#1201мар, ке&#1187 шана&#1179ты, балдыр&#1171ан, балашы&#1179, ші&#1187кілдек, аша, &#1199ш ішекті, &#1179уыс мойын, шертер ж&#1241не та&#1171ы да бас&#1179а т&#1199рлері к&#1257пке м&#1241лім.

Домбыра туралы айтылар сыр &#1241лі де к&#1257п, м&#1201ны бір материал&#1171а сыйдыру м&#1199мкін емес болар. Сонды&#1179тан &#1179аза&#1179ты&#1187 осы бір &#1201лтты&#1179 аспабына деген &#1179ызы&#1171ушылы&#1179тары&#1187ыз &#1199лкен болса, домбыра туралы сайтымызда жарияланатын бас&#1179а да материалдармен таныс бола ж&#1199рі&#1187іздер.

О&#1179и отыры&#1187ыз:

&#1178аза&#1179 тарихынан ойып орын ал&#1171ан т&#1201л&#1171аларды&#1187 домбырасы &#1179айда са&#1179таулы?

Домбыра та&#1187дай білеміз бе? Шеберді&#1187 ке&#1187естері

Домбра — визитная карточка музыкальной культуры казахов