Мода и Рок-музыка

Домбыра — &#1179анша уа&#1179ыт &#1257тсе де &#1179аза&#1179 хал&#1179ыны&#1187 &#1201лтты&#1179 музыкалы&#1179 м&#1201расы болып &#1179алады. Б&#1199гінде нары&#1179та т&#1199рлі домбыра жасалып жатыр. Сонды&#1179тан &#1257зіне домбыра ал&#1171ысы келетін адам домбыраны &#1179алай д&#1201рыс та&#1187дау керектігін білмей жатады. Осы орайда Tengrinews.kz тілшісі суретші &#1241рі &#1201лтты&#1179 аспаптар жасау шебері Жолаушы Т&#1201рды&#1171&#1201ловтан домбыраны ал&#1171анда неге назар аудару керектігі ж&#1241не домбыраны&#1187 жалпы &#1179алай жасалатыны жайлы с&#1201рап білді.

Шеберді&#1187 айтуынша, домбыра формасына, оны&#1187 жасалу т&#1199ріне, материалына ж&#1241не дыбысына &#1179арап та&#1187далады.

«Негізінде дыбысына &#1179арап к&#1257п та&#1187далады. &#1256йткені оны к&#1199й болса, к&#1199йге &#1179алай келу керектігі, я&#1171ни, шертпе к&#1199й немесе т&#1257кпе к&#1199й бола ма — со&#1171ан лайы&#1179ты етіп алу керек. Мысалы, &#1241ншілер оны даусына &#1179арай, тембріне &#1179арай та&#1187дайды. Сонымен &#1179атар, к&#1257біне домбыраны &#1199лкен-кішілігіне, д&#1241ст&#1199ріне &#1179арап алады», — дейді Жолаушы Т&#1201рды&#1171&#1201лов.

&#1178алыпта &#1179&#1201рал&#1171ан домбыра. © Жолаушы Т&#1201рды&#1171&#1201лов

Сондай-а&#1179, маман домбыра алар кезде е&#1187 алдымен оны&#1187 дыбысын тексеру &#1179ажеттігін айтады.

«Домбыраны та&#1187да&#1171ан кезде біріншіден, ол дыбысы таза болуы &#1179ажет. Екіншіден, темірі ж&#1201мса&#1179 болуы керек. &#1198шіншіден, &#1179&#1201рылымы д&#1201рыс болуы керек. Т&#1257ртіншіден, е&#1187 бастысы ол адамны&#1187 &#1257зіне ы&#1187&#1171айлы болуы &#1179ажет. Кеудесіне жататын, &#1179олына жа&#1171атын аспап болуы керек. &#1240ншілер ал&#1171ан кезде олар домбыра &#1199ніні&#1187 &#1199йлесіміне &#1179арап алады, ал к&#1199йшілер домбыра та&#1187да&#1171ан кезде оны &#1179андай к&#1199й орындауына байланысты та&#1187дайды», — деп т&#1199сіндірді Жолаушы Т&#1201рды&#1171&#1201лов.

&#1178алыптан шы&#1179&#1179ан домбыралар. © Жолаушы Т&#1201рды&#1171&#1201лов

М&#1201нымен &#1179оса, маман домбыраны&#1187 &#1179алай жасалатынына то&#1179талып &#1257тті.

«Домбыраны жасау &#1199шін бірінші кезекте материал та&#1187дау &#1179ажет. Материал міндетті т&#1199рде біраз жыл кепкен болуы &#1179ажет. Мысалы, кемінде 60-70 жыл кебуі керек. Сол кезде &#1171ана домбыра &#1257те жа&#1179сы дыбыс береді. Сондай-а&#1179, домбыраны&#1187 шана&#1171ы да, мойны да кепкен а&#1171аштан жасалады. Оларды арнайы &#1241дістермен де кептіруге болады. Біра&#1179 оны е&#1187 аз дегенде 5-6 жыл уа&#1179ыт кептіру керек. Ал ыл&#1171алдылы&#1171ы е&#1187 кем дегенде 8-12 пайыздан аспауы тиіс. Сол кезде &#1171ана а&#1171аш &#1257з функциясын ат&#1179арады, я&#1171ни, майысып кетпей, бастап&#1179ы &#1179алпын са&#1179тап, жа&#1179сы &#1179асиеттерін бере алады», — дейді ол.

Шана&#1179 иу процесі. © Жолаушы Т&#1201рды&#1171&#1201лов

Сонымен &#1179атар, маман елімізде жо&#1179 материалдарды шетелден алдыратынын айтады. «(…) Шетелден де алдырып жатамыз. Мысалы, &#1179ызыл а&#1171аш, палисандр сия&#1179ты а&#1171аштарды. Ал &#1257зімізде &#1179айы&#1187, &#1199йе&#1187кі а&#1171аштары, &#1179ара&#1171айды&#1187 &#1241р т&#1199рлі сорттарын &#1179олданамыз», — дейді Жолаушы Т&#1201рды&#1171&#1201лов.

Ал &#1179азіргі уа&#1179ытта домбыраларды&#1187 орта ба&#1171асы жайлы с&#1201ра&#1179&#1179а Жолаушы Т&#1201рды&#1171&#1201лов былай деп жауап берді: «&#1178азіргі кезде домбыраларды&#1187 орта ба&#1171асы 30-40 мы&#1187 те&#1187ге шамасында. Ал мені&#1187 ж&#1241не ш&#1241кірттерімні&#1187 жаса&#1171ан домбыралары 70-80 мы&#1187 те&#1187геден жо&#1171ары т&#1201рады. Жа&#1179сы домбыраларды&#1187 ба&#1171асы сондай».

Бет а&#1171ашы, басы, мойын беті орнатыл&#1171ан домбыра. © Жолаушы Т&#1201рды&#1171&#1201лов

М&#1201нымен &#1179оса, шебер домбыраны жаса&#1171анда оны &#1201за&#1179 уа&#1179ыт са&#1179тауды&#1187 &#1179&#1201пиясы о&#1171ан лак жа&#1171уда екенін айтады.

«Домбыраны &#1201за&#1179 уа&#1179ыт са&#1179тау &#1199шін о&#1171ан лак жа&#1171ып т&#1201рады. Я&#1171ни, аспапты&#1187 бетіне &#1179ор&#1171аныш &#1179абат жа&#1171ылады. Ол не &#1199шін керек дейсіздер &#1171ой? Ол а&#1171ашты&#1187 &#1257зіні&#1187 акустикалы&#1179 &#1179асиетін са&#1179тап &#1179алу &#1199шін, екіншіден, о&#1171ан ла&#1179ты&#1187 а&#1171аш&#1179а сі&#1187іп кетіп, оны&#1187 бастап&#1179ы &#1179алпын жойып кетпеуі &#1199шін. Б&#1201л &#1257те ма&#1187ызды. Осыдан кейін &#1171ана домбыра кептіріледі. Кепкеннен кейін ішек, тиек орындарына &#1179ойылады. Олар да жа&#1179сы а&#1171аштан жасалуы керек. Мысалы, &#1199йе&#1187кі, &#1179ызыл а&#1171аш, &#1179ара&#1171аш. Олар ж&#1201мса&#1179 болса дыбысты ж&#1201тады. &#1178атты болса дыбысты&#1187 таза шы&#1171уына септеседі», — дейді Жолаушы Т&#1201рды&#1171&#1201лов.

Лак жа&#1171у б&#1257лмесі. © Жолаушы Т&#1201рды&#1171&#1201лов

Лактал&#1171ан дайын домбыралар. © Жолаушы Т&#1201рды&#1171&#1201лов

Сондай-а&#1179, маман домбыраны&#1187 т&#1199рлеріне то&#1179талды. «Домбыраны&#1187 т&#1199рлері к&#1257п. Мысалы, &#1179ала&#1179 домбыра, тамшы домбыра, ке&#1187 иы&#1179ты домбыра, жі&#1187ішке домбыра, екі басты домбыра ж&#1241не та&#1171ы бас&#1179а. Тере&#1187дігіне де байланысты т&#1199рленеді. Тіпті ол Батыстікі ма, Шы&#1171ыстікі ме, Орталы&#1179 немесе О&#1187т&#1199стіктікі, Солт&#1199стікті&#1187 домбырасы деп б&#1257лінеді», — дейді шебер.

Оны&#1187 айтуынша, &#1179азіргі уа&#1179ытта &#1179&#1201ралып жасал&#1171ан тамшы домбыралар жо&#1171ары с&#1201раныс&#1179а ие.

&#1178алыпта &#1179&#1201рал&#1171ан домбыра. © Жолаушы Т&#1201рды&#1171&#1201лов

&#1256рнектеліп, перне-ішектері, &#1179&#1201ла&#1179-тиектері &#1179ойыл&#1171ан дайын домбыралар. © Жолаушы Т&#1201рды&#1171&#1201лов